Wieteke van Zeil
journalist • kunsthistoricus • cultuurcriticus
Er is altijd iets te vinden.
Interview bij Kunststof op NPO Radio 1
'Echt goed kijken is moeilijker dan je denkt, maar kunst kan ons een handje helpen'
TROUW over Goed kijken begint met negeren
Hoe Beyoncé en Jay-Z onze blik op de geschiedenis draaien met de video van het nummer 'Apeshit'
Een gesprek bij Voetbal Inside.
Hoe Nike de kracht van beeld inzet om stelling tegen racistisch politiegeweld te nemen.
Een gesprek bij RTL Late Night.
'Kinderen kijken veel beter'
Een gesprek met Mr Motley Magazine
Een hartstochtelijk pleidooi voor meerstemmigheid in musea
Bij De Nieuws BV
Modedetails in de koninklijke portretten van Rubens
Wieteke bij Canvas TV's Culture Club
Draaien als een gek
Oog voor Detail video over schoorstenen in Amsterdam
'Zij kan niet alleen goed kijken, maar ook goed schrijven.'
– Elsbeth Etty (NRC) over ' Dichterbij'
Wieteke te gast bij Opium Radio
Interview over het boek Dichterbij
Modemuze x Volkskrant
de pofmouw in de kostuumgeschiedenis, in de schilderkunst en vandaag.
Oog voor detail wint een European Newspaper award
— European Newspaper Awards
1400 door de nazi's geroofde kunstwerken terug gevonden
Interview bij DWDD
Wieteke van Zeil (Den Haag, 1973) is cultuurjournalist en schrijver. Sinds 2003 schrijft ze over oude meesters en moderne mores in de Volkskrant. Ze studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, werkte enkele jaren in musea, organiseerde debatten over kunst, diversiteit en religie, en twijfelt toch nog altijd meer dan dat ze weet.
Wekelijks maakt ze de serie Oog voor Detail in Volkskrant Magazine. Door het proces van kijken naar details centraal te stellen, ontdekte ze nog meer hoe kunstenaars vaak al honderden jaren geleden zagen wat ons nu geregeld nog ontgaat: essentiële details over hoe mensen leven, lijden, liefhebben, worstelen, en genieten.
In 2018 verscheen haar tweede boek Goed kijken begint met negeren, de kunst van opmerkzaamheid, een gids voor wie beter wil observeren in het museum en daarbuiten. Eerder schreef zij Dichterbij, kunst in details (Atlas Contact, 2015) en maakte zij als gast-curator de tentoonstelling Ik Zie, Ik Zie in het Frans Hals Museum in Haarlem. Oog voor Detail werd in 2015 bekroond met een European Newspaper Award.
Volkskrant | Instagram | Twitter
Foto: Najib Nafid
Oog voor Detail bespreekt elke week een detail in een kunstwerk. De stukken zijn het resultaat van Wieteke’s bezoeken aan musea en verzamelingen, waar zij de tijd neem te kijken totdat details beginnen op te vallen. Elk klein, vaak over het hoofd gezien detail in een goed kunstwerk is een verhaal, en bevat een wereld aan betekenis en geschiedenis. Vaak leidt het onderzoek tot gesprekken met experts over het onderwerp in het kunstdetail; een schoenmaker, een sterrenkundige of ornitholoog, of een goudrestaurator of textielwever. Kunstenaars zien vaak wat ons ontgaat, hun fijne details maken ons weer nieuwsgierig en helpen actief te kijken. Oog voor Detail verschijnt wekelijks op zaterdag in de Volkskrant-bijlage Sir Edmund en won in 2015 de European Newspaper Award voor Best Editorial Series.
De voordelen van Baldassare Castiglione’s 15de-eeuwse concept van sprezzatura - een voorkomen van ontspanning - op de hedendaagse werkvloer. De uitbeelding van zwarte Christus in de kunst naar aanleiding van de eerste vertolking van Christus in de veelbekeken Passie op televisie door een zwarte acteur (en welke huidskleur had Christus eigenlijk?). Het effect van architectuur op de sociale cohesie in de samenleving (en hoe de 17de-eeuwse Hollanders dat oplosten door armen- en bejaardenhuizen te laten maken ‘als paleizen’, door hun beste architecten). In haar cultuurbeschouwingen verbindt Wieteke van Zeil cultuur en geschiedenis aan de actualiteit, en probeert daarmee diepte en context te geven aan zaken die ons bezighouden in de snelheid van het nu.
‘Als je wilt dat kinderen intelligent worden, lees ze sprookjes voor. Als je wilt dat ze zeer intelligent worden, lees ze nog meer sprookjes voor.’ – Albert Einstein.
Elke cultuur kent zijn bedtijdverhalen, aan kinderen voorgelezen om ze op speelse wijze richting te geven in het leven, door volwassenen gelezen om het hoofd weer even open te zetten. Sprookjes blijken vaak relevant in de actualiteit omdat ze archetypisch zijn voor onze levens en hun morele slagkracht zo levens lang behouden.
Ter gelegenheid van 5 jaar bijlage V in de Volkskrant maakten wij een serie met de mooiste sprookjes uit 6 culturen, geïllustreerd door de ongeëvenaarde Raoul Deleo. In de magische tekeningen zat bovendien een vernuftige puzzel verstopt, bedacht door wiskundige en cabaretier Jan Beuving. De serie kreeg voor de illustraties een European Newspaper Award.
Wat is de geschiedenis van de mode die we nu dragen, en
welke betekenis hadden modedetails en accessoires vroeger? De serie Voorlopers, in 2017 in haar derde seizoen, is een variant op Oog voor Detail in de zomer, waarin uitsluitend modedetails op schilderijen worden belicht. Die worden verbonden aan details nu, in de outfits van bekende mensen. Voorlopers gaat over wat mode vertelt over de man en vrouw, en hun positie in de samenleving. En hoe dit in nieuwe tijden en culturen steeds weer verandert. In 2017 maakten we naast het artikel ook elke week een film met het platform Modemuze, waarin details in het kostuumdepot van het Amsterdam Museum in het echt werden bekeken.
Altijd iets te vinden gaat over kijkplezier, nieuwe perspectieven, snelle meningen en gewogen oordelen. We hebben over van alles en nog wat een mening, aangejaagd door de dynamiek van sociale media. Maar hoe kom je eigenlijk tot die meningen?
En hoe vaak nemen we de tijd om tot een gewogen oordeel te komen? Kunst kijken kan ons helpen: kunst is geduldig, houdt je nieuwsgierig en verruimt je blik. In tips en beschouwingen over schitterende kunstdetails maakt Wieteke van Zeil inzichtelijk hoe meningen tot stand komen; welke rol bijvoorbeeld je stemming en achtergrond daarbij spelen, en waarom het zo moeilijk is van mening te veranderen. In vijf essays beschrijft ze daarnaast nieuwe manieren om naar kunst, geschiedenis en actualiteit te kijken. Waarom is Jezus altijd wit in de kunst? En hoe komt het dat we nog stééds niet van vrouwelijke kunstenaars houden?
Het sprankelende Altijd iets te vinden nodigt uit tot associëren, reflecteren en bovenal tot meer kijkplezier, of je nu een beginnend kunstkijker bent of een geoefende liefhebber.
Uitgeverij: Atlas Contact
We kijken grotendeels onbewust - en daardoor gaat veel aan ons voorbij. Goed kijken begint met negeren is een gids voor iedereen die beter wil kijken. Wieteke van Zeil laat zien dat kunst daarbij kan helpen: kunstenaars zien immers vaak wat ons nog ontgaat, en ze tonen andere perspectieven dan die we al kennen. In 56 verhalen verbindt ze de mooiste kunstdetails soepel aan ons dagelijks leven. Ze geeft praktische tips om met meer gemak en plezier naar kunst te kijken, onderbouwd met wetenschappelijke inzichten over hoe wij waarnemen. Ook spreekt ze met kijkexperts uit andere vakgebieden over de geheimen van hun opmerkzaamheid.
Van Zeil laat zien dat onvermoede details een nieuwe wereld kunnen openen. Goed kijken begint met negeren maakt je opmerkzamer, in het museum en daarbuiten.
Uitgeverij: Atlas | Contact
Als je iets langer bij een kunstwerk
blijft staan, vallen er rare, opmerkelijke, onbegrijpelijke, knappe en onverwachte details op. Details waardoor je het hele kunstwerk ineens begrijpt of waardoor je de wereld om je heen scherper gaat zien.
Wieteke van Zeil wijst ons op de rijke details in kunstwerken die eerder aan onze aandacht zijn ontsnapt: van de zachte neus van een koe, een verveeld engeltje en het borsthaar van een schilder tot wetenschappelijke instrumenten, vreemde ingewanden en de huid van een vrouw in de vlammen van het vagevuur. Elk detail opent een deur naar een wereld vol betekenis, symboliek en persoonlijke associaties, waardoor een kunstwerk niet alleen meer gaat leven, maar ook je blik op de wereld kan veranderen.
Uitgeverij Atlas | Contact